تاریخـچه چای

تاريخچـه چـاى:

 

بوتهٔ چای برای نخستین بار در چین و در حدود پنج هزار سال پیش شناخته شد که به ‌تدریج خواص درمانی آن کشف شد. علاوه ‌بر آن از چای برای مصارف رنگ‌ آمیزی نیز استفاده می ‌شده است.

هلندی ها در سدهٔ هفدهم چای را از چین به اروپـا بردند. در اروپا چای در مغازه‌ های عطاری عرضه می‌شد. نیکـولـاس تـولـپ پزشک هلندی در کتاب خود تحت عنوان مشاهدات پزشکی در سال ۱۶۴۱ اعلام کرد: با نوشیدن چای از همهٔ بیماری‌ها در امان هستید و عمرتان طولانی می‌شود. در سدهٔ ۱۸ زمانی که «آن» ملکهٔ انگلیسی چای را به ‌جای آبجـو انگلیسی به‌ عنوان نوشیدنی صبحانه خود انتخاب کرد، مُد با مباحث پزشکی همراه شد.

نوشیدن چای برای مدتی در مستعمرات انگلیس در آمریکاتحریم شد. زمانی که بریتانیایی ‌ها بر خریداران چای حتی برای اهداف درمانی، مالیات تحمیل کردند، مستعمره ‌نشینان در برخی جوامع به اعتراض برخاستند، بعدها همین معترضان تندخو مخفیانه سوار کشتی ‌های بریتانیایی شدند و ۳۴۲ صندوق چای را به «لنگرگاه بوستون» بردند و با بهای ارزان‌ تری فروختند.

افسانه‌ های پیدایش چای

براساس افسانه ‌ای یکی از سالکان در کوه چای مشغول مراقبه بوده؛ ولی دائم چشم‌ هایش بسته می‌شده. برای این‌که بتواند چشمهایش را باز نگه دارد پلک‌ هایش را می‌برد و به درون کوهستان پرتاب می‌کند. از آن پلک گیاهی بنام چای می‌روید که هدیه ایست از طرف خداوند برای افرادی که به مراقبـه ( مدیتیشن ) می‌نشینند.

براساس یک داستان قدیمی حدود پنج هزار سال قبل تعدادی برگ چای در اثر وزش باد به درون یک فنجان آب داغ که در دست «شن نونگ» امپراتور چین بود، افتاد و حاکم نتیجه این حادثه را به عنوان یک تحول بزرگ برای آب ساده و بی طعم اعلام کرد. در پی آن مصرف چای همه‌گیر شد.

در یک افسانه عامه چینی، شن نونگ (Shennong)، امپراتور چین ابداع‌کننده اسطوره‌ ای شن نونگ و طب چینی حدود ۵۰۰۰ سال پیش در حال سفر بوده است. وی که به دلیل تبحرش در روش‌ های علمی مشهور بوده، بر این اعتقاد بود که مطمئن ‌ترین روش برای نوشیدن آب این است که ابتدا آن را بجوشانند. یک روز متوجه شد که تعدادی برگ در داخل آبی افتاده که وی آن را جوشانده بود. پادشاه نکته بین و کنجکاو جرعه ‌ای از آن را نوشید و از طعم مطلوب و خواص نیروبخش آن شگفت زده شد. برخی از افسانه‌ های دیگر می‌گویند که امپراتور خواص طبی برخی از گیاهان را برای خود آزمایش می‌کرد، که برخی از آن‌ ها سمی بودند، اما آزمایش بر روی چای نشان داد که آن نوشدارو است. داستان شن نونگ در کتاب «لویو چا جینگ» نیز که یک اثر قدیمی مربوط به این موضوع است، ذکر شده است.

یک اسطوره چینی که در مکاتب بودائيسم  بودیهارما (Bodhiharma) رایج است با کشف چای اعتبار یافته است. بودیهارما، راهب نیمه افسانه ‌ای بودائی، پایه‌گذار مکتب بودائی Chan به چین سفر کرد. او چون طی عمل تمرکز حواس به خواب فرورفته بود، خشمگین شد و از این‌رو پلک‌ های چشمان خود را قطع کرد. بوته ‌های چای از نقطه‌ ای روئید که وی پلک‌ های خود را درآنجا انداخت. برخی اوقات، این داستان را دربارهٔ  گوتـاما بودا  به جای بودیهارما بازگو می‌کنند.

شن نونگ، پادشاه چین، که در سالنامه ‌های چینی او را تقریباً مشوق هر امر نیکی می‌دانند، در سال ۲۷۵۰ قبل از میلاد بر تخت نشست. او در یک شب بهاری زیبا، در سال ۲۷۳۷ قبل از میلاد، زیر درختی در چشم ‌اندازی تپه ‌ای در منطقهٔ یانگ تسه کیانگ در یکی از قصرهای خود کنار سوگلی دربار نشسته بود. وقتی برای اوآب اشاميدنى را می‌ جوشاندند چند برگ از شاخه درخت چای وحشی را که به خاطر بوی خوش شکوفه‌ ها یش آن را در باغ قصر کاشته بودند در آب ریختند و بدین ترتیب چای کشف شد!

 

کشت چای در ایران،

از سال ١٣١٤ هجرى قمري آغاز شد. در این سال، یکی از رجال آن دوره به نام محمد میرزا کاشف السلطنه که به عنوان ژنرال کنسول ایران در هنـد مأمور به خدمت بود، توانست در بازگشت به ایران، چند بته چای را با زحمت فراوان وارد ایران کند. وی با توجه به مطالعاتی که بر روی انواع چای و نحوه کشت آن‌ها نموده بود، شهر لـاهـيـجـان را به دلیل وجود هوای مناسب برای کشت چای انتخاب کرد.این شهر امروز به عنوان مرکز کشت چای در ایران درآمده است و انواع مختلف چای مانند چای ایرانی عطر گیلان در آنجا تولید می‌شود. مقبرهٔ کاشف‌السلطنه در لاهیجان امروز به صورت گنجینهٔ تاریخ چای ایران در لـاهـيجـان درآمده است.

سهم ایران ۴ تا ۵/۴ درصد از مصرف کل چای جهان است.